نقش حکومت های محلی در تحولات خلیج فارس در دوره ی مغول

در فاصله آغاز تهاجم مغولان 616ق/1217م و پایان دولت ایلخانان مغول736ق/1336م کانون های سیاسی و اقتصادی دریایی در خلیج فارس کمابیش در کیش، هرمز قدیم، هرمز جدید متمرکز بود. علاوه بر این ها تحولات سیاسسی – اقتصادی خلیج فارس تا حدود زیادی به دو کانون قدرت بزرگ تر نیمه ی جنوبی ایران یعنی فارس وکرمان، و در نهایت به سیاست ها و اقدامات دولت مرکزی ایلخانان مربوط می شد. در آغاز قرن هفتم، کیش تحت حاکمیت خاندان معروف بنی قیصر، مرکز اصلی قدرت و تجارت خلیج فارس بود و کیش با عنوان پر افتخار دولتخانه مرکز این اعمال قدرت در کل حوزه خلیج فارس بود. سالهای پس از مرگ ابوبکر سعد زنگی، (659ق/1260م) در نتیجه درگیری های داخلی در خاندان اتابکان و شورش هایی که بر علیه حاکمیت مغول ها روی داد، دوران شکوه و اقتدار اتابکان به پایان رسید. شرایطی که به افزایش نقش کرمان و حاکمان آن، قراختائیان منجر شد. نتیجه ی این امر افزایش نقش و اهمیت هرمز در تجارت و سیاست خلیج فارس بود. سال های پایانی قرن هفتم، ناامنی های جنوب ایران و حملات پی درپی راهزنان نکودری به شهرها، ملوک هرمز را به انتقال پایتخت از ساحل میناب، به جزیره جرون (هرمز کنونی) ناچار کرد، اقدامی که موجب ماندگاری این دولت، به مدت سه قرن دیگر گردید. آخرین دوره ی مرکزیت کیش در تحت تدابیر خاندان طیبی صورت گرفت. ولی در پی نابسامانی های فارس، افزایش قدرت ملوک هرمز و موقعیت برتر آن ها در دهانه ی خلیج فارس در نهایت به سقوط کیش منجرشد و هرمز به کانون یگانه ی تجارت و سیاست خلیج فارس تبدیل شد. مسئله پژوهش حاضر بررسی نقش حکومت های محلی جنوب ایران در دوره مغول در تحولات خلیج فارس می باشد. اهمیت این مسئله در لزوم روشن شدن تحولات اقتصادی- سیاسی خلیج فارس می باشد. موضوعی که از خلال آن می توان نسبت به چگونگی ادامه نقش ایران به عنوان یک کانون محوری تجارت جهانی شناخت بیشتری به دست آورد. پژوهش حاضر بر اساس این سوال اصلی طراحی شده است که حکومت های محلی جنوب ایران چه تاثیراتی بر تحولات خلیج فارس در دوره مغول داشته اند؟ این تحقیق به شیوه توصیفی - تحلیلی و با روش و تکنیک کتابخانه ای و اسنادی صورت گرفته است. این تحقیق در شش بخش به بررسی حکومت های محلی، بررسی اوضاع سیاسی و اقتصادی حکومت های محلی( فارس و کرمان)، سیاست مغولان در قبال این حکومت ها، و متقابلا تعامل این حکومت ها با دربار مرکزی مغولان، و تاثیر اقدامات آن ها در رونق و افول جزایر و بنادر خلیج فارس(کیش، هرمز) تدوین شده است. نکته مهم در این پژوهش پرداختن بیشتر به حکومت های اتابکان فارس و قراختائیان کرمان، به واسطه تاثیرآنان بر رونق و افول کیش و هرمز می باشد.